เป็นเรื่องง่ายในปัจจุบันที่ผู้หญิงเราสามารถตรวจสอบด้วยตนเองว่าขณะนี้ได้ตั้งครรภ์หรือไม่ เมื่อไม่แน่ใจว่าจะตั้งครรภ์หรือไม่ เมื่อตนพบว่าประจำเดือนไม่มาตามปกติ
แผ่นทดสอบการตั้งครรภ์สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป กลไกของการทำงานและให้เกิดการแสดงผลออกมาก็ไม่สลับซับซ้อนจนเกินไป สามารถศึกษาและทำความเข้าใจได้ เรามาลองพิจารณาดูหลักของการตรวจทดสอบจะต้องตรวจหาฮอร์โมนชนิดหนึ่งในปัสสาวะของผู้หญิง ซึ่งฮอร์โมนชนิดนี้จะถูกผลิตขึ้นหลังจากไข่ของฝ่ายหญิงได้ถูกผสมกับสเปริ์มของฝ่ายชายแล้ว ฮอร์โมนชนิดนี้มีชื่อว่า Human Chorionic Gonadotropin (ขอเรียกสั้นๆ ว่า hCG) โดยมันจะมีปริมาณเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าทุกๆ 2 - 3 วัน และมีปริมาณสูงสุด ณ สัปดาห์ที่แปดของการตั้งครรภ์ การตรวจให้เกิดการแสดงผลว่ามีฮอร์โมนชนิดนี้ อาศัยการเกิดปฏิกิริยาของระบบภูมิคุ้มกันอิมมูล สารภูมิต้านทาน (Antibody) ซึ่งเป็นโปรตีนลักษณะรูปตัว Y ร่างกายจะสร้างขึ้นทุกครั้งเมื่อมีสิ่งแปลกปลอมที่เราเรียกว่า สารก่อภูมิต้านทาง (Antigen) เพื่อจะเข้าไปจับสารก่อภูมิต้านทานเพื่อทำให้หมดฤทธิ์
โดยทั่วๆ ไป ลักษณะรูปร่างของแผ่นทดสอบฯ มักจะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเล็กๆ มีความหนาเล็กน้อย พื้นผิวของแผ่นจะมีบริเวณที่เป็นหลุมอยู่สองส่วนที่เป็นส่วนสำคัญ และจะเคลือบด้วยสารภูมิต้านทาน (Antibody) ที่สกัดได้จากสัตว์ 2 ประเภทซึ่งต่างชนิดกัน หลุมหนึ่งเป็นบริเวณทดสอบ อีกหลุมหนึ่งเป็นบริเวณควบคุม สารภูมิต้านทานที่สกัดได้จากสัตว์นี้จะติดไว้ด้วยเอนไซม์ที่สามารถเปลี่ยนให้เห็นเป็นแถบสีได้ โดยเอนไซม์จะทำงานต่อเมื่อเกิดการจับกันระหว่างสารก่อภูมิต้านทานกับสารภูมิต้านทาน เมื่อเราหยดปัสสาวะบนแผ่นทดสอบฯ ณ บริเวณที่กำหนด หากในปัสสาวะมีฮอร์โมน hCG ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม เป็นสารก่อภูมิต้านทานของผู้หญิงนั้น ด้านหนึ่งของฮอร์โมน hCG ได้ถูกจับกับสารภูมิต้านทานของคนไว้ก่อนแล้ว อีกด้านหนึ่งที่เหลือจะถูกจับกับสารภูมิต้านทานที่เคลือบบนแผ่นหลุม ณ บริเวณทดสอบ ดังนั้นบริเวณนี้ก็จะปรากฏแถบสีขึ้น
ส่วนสารภูมิต้านทานที่เหลืออยู่ที่ไม่ได้จับกับฮอร์โมน hCG (ปกติร่างกายจะสร้างสารภูมิต้านทานไว้มากเกินจำนวนสารก่อภูมิต้านทานเสมอ) ก็จะเคลื่อนไปจับกับสารภูมิต้านทานที่เคลือบอยู่ ณ บริเวณควบคุม เนื่องจากสารภูมิต้านทานที่เคลือบอยู่นี้เป็นสิ่งที่สกัดได้จากสัตว์ จึงเป็นเหมือนสารก่อภูมิต้านทานสิ่งแปลกปลอมที่ปัสสาวะคนสัมผัส เกิดแถบสีขึ้นอีกเหมือนกัน การปรากฏแถบสีขึ้น 2 แห่งนี้ แสดงผลว่าผู้หญิงนั้นตั้งครรภ์ แต่หากเกิดแถบสีขึ้น ณ บริเวณควบคุมเพียงแห่งเดียว แสดงผู้หญิงนั้นไม่ได้ตั้งครรภ์ (มีเพียงสารภูมิต้านทานของคนที่จับกับสารภูมิต้านทานที่สกัดจากสัตว์ ไม่มีส่วนของสารภูมิต้านทานของคนที่ถูกจับกับฮอร์โมน hCG อยู่เลย) และถ้าเกิดแต่แถบสี ณ บริเวณทดสอบเพียงแห่งเดียว หรือไม่ปรากฏแถบสีทั้งสองบริเวณนั้น แสดงว่าแผ่นทดสอบการตั้งครรภ์เสีย หรือเสื่อมคุณภาพ หมดอายุการใช้งาน แล้วแต่กรณี กรณีเหล่านี้อาจเกิดขึ้นได้
ฉะนั้นเวลาท่านไปหาซื้อมาใช้ แผ่นทดสอบฯ จะบรรจุห่อหุ้มด้วยกระดาษฟอยล์ป้องกันให้อยู่คงสภาพใช้งานไว้ เมื่อฉีกกระดาษฟอยล์ออกโปรดดำเนินการทดสอบทันที อย่าปล่อยทิ้งไว้นาน อาจเสื่อมสภาพได้ และโปรดดูวันที่ระบุวันหมดอายุไว้บนกล่องด้วย หากท่านมีข้อสงสัยประการใด โปรดสอบถามกับเภสัชกรประจำร้านได้
ภก.รังสรรค์ โยธาประเสริฐ
