วันที่ 16 เดือนมกราคมของทุกปีถูกกำหนดให้เป็น “วันครู”  เป็นวันที่บรรดาศิษย์จะได้จัดกิจกรรมรำลึกถึงคุณงามความดีของครูบาอาจารย์ แล้วแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีได้อย่างเต็มที่ วันดังกล่าวให้หยุดการเรียนการสอนเป็นกรณีพิเศษ จึงเป็นการให้ความสำคัญวันเช่นนั้นจริง ๆ

การศึกษาเล่าเรียนตามประเพณีและวัฒนธรรมแบบไทย ๆ ได้ให้ความสำคัญระหว่างศิษย์กับครูบาอาจารย์อย่างมาก ทุกคนถือว่าเป็นศิษย์ที่มีอาจารย์ เป็นศิษย์ที่มีครูผู้สอน เมื่อวันครูมาถึงเช่นนี้จึงเป็นวันที่บรรดาศิษย์ไม่ควรเฉยเมย หรือปล่อยให้วันสำคัญเช่นนี้ผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์ เราควรที่จะได้ถือโอกาสที่ดีแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณที่เคยให้ความรู้ความเข้าใจในการศึกษาเล่าเรียน และการดำเนินชีวิตประจำวัน จนมาถึงปัจจุบัน

ครูคนแรกของเราก็คือพ่อและแม่ ที่ให้ทั้งชีวิตและความรู้ตั้งแต่ลืมตาขึ้นมาดูโลก ทุกคนมีครูคนแรก แต่บางคนอาจจะไม่ได้เห็นหน้าครูคนแรกเลยก็มี เพราะครูคนแรกบางคนต้องเสียชีวิตก่อนที่เราจะลืมตาขึ้นมาดูโลก ครูคนแรกของเราบางคนอาจจะปล่อยทิ้งไม่รับผิดชอบในชีวิตของเราหรือแม้แต่เราเองก็ไม่รู้เลยว่าครูคนแรกของเราคือใคร? เขายังมีชีวิตอยู่หรือไม่? เขามีสาเหตุใดจึงปล่อยทิ้งเราไปโดยไม่รับผิดชอบ นั่นคือความสับสนและความวุ่นวายกับการหาคำตอบของคนที่มีครูแต่ขาดครู ส่วนคนที่มีครูคนแรกอยู่รอบข้างอย่างพร้อมเพรียงถือว่าเป็นชีวิตที่มีครูอย่างสมบูรณ์แบบที่ได้ให้ความรักความอบอุ่นแก่เรามาอย่างต่อเนื่อง นับว่าคนเช่นนี้กลายเป็นคนโชคดีที่สุดที่มีครูมีความรับผิดชอบต่อชีวิตของเรา ดังนั้นพ่อและแม่จึงเป็นครูคนแรกของชีวิตเรา

ครูคนที่สองคือครูบาอาจารย์ ที่ช่วยสอนหนังสือให้เราได้มีความรู้ ได้มีประสบการณ์ เพื่อการดำเนินชีวิตต่อไปในระยะยาว ครูคนที่สองนี้ล้วนมีสังกัดด้านการศึกษาอย่างเป็นทางการ มีตั้งแต่ครูสอนชั้นเด็กเล็ก ชั้นอนุบาล ชั้นประถมศึกษา ชั้นมัธยมศึกษา ชั้นอาชีวศึกษา และชั้นปริญญา ครูผู้สอนส่วนมากมักจะเป็นครูที่มีความรู้เฉพาะรายแขนงวิชา ที่สามารถถ่ายทอดความรู้ให้กับศิษย์ได้อย่างเต็มที่ ครูเช่นนี้มักจะมีศิษย์มากมาย จนบางครั้งก็ไม่สามารถจำชื่อและหน้าตาของศิษย์ได้ทั้งหมด ครูที่ทำการสอนศิษย์แต่ละคนต่างเหน็ดเหนื่อยกับการเตรียมแผนการสอน เหน็ดเหนื่อยกับการสอน เหน็ดเหนื่อยกับการติดตามประเมินผลการสอน ภารกิจที่หนักหน่วงภายในครอบครัวก็มีอยู่แล้ว ยังต้องรับผิดชอบต่อการถ่ายทอดวิชาความรู้ให้กับศิษย์ เงินเดือนหรือค่าตอบแทนก็มิได้มากมาย เป็นเพียงสวัสดิการให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างปกติสุขเท่านั้น อาชีพครูจึงมิใช่อาชีพที่ร่ำรวยหรือมีทรัพย์สินเงินทองมากมาย ยิ่งร้ายไปกว่านั้นเป็นอาชีพที่มีหนี้สินมากมาย อาชีพครูจึงมิใช่อาชีพที่ผู้คนในสังคมมุ่งหวังผลประโยชน์เพื่อความร่ำรวยให้กับชีวิต แต่อาชีพครูเป็นอาชีพที่มีเกียรติ มีศักดิ์ศรี เป็นที่เคารพบูชาของศิษย์และผู้คนในสังคม เป็นแม่แบบที่ดีของสังคม เป็นที่ยอมรับของสังคม เป็นอาชีพที่มีศิษย์มากมาย มีศิษย์ที่สร้างชื่อเสียงโด่งดังให้กับคุณครู ให้กับสถาบันการศึกษาและให้กับสังคมนั้น ๆ มาแล้วมากมาย ครูจึงเป็นคนที่สองที่ให้ปัญญาและอนาคตแก่ตัวเรา

ครูคนที่สามและคนที่สี่ หรือแม้แต่คนต่อ ๆ ไปก็ปรากฏต่อเราอย่างมิเคยสิ้นสุดตามเหตุและผลของแต่ละคน บางคนได้รับคำแนะนำให้ความรู้ความความเข้าใจจากประสบการณ์จริง ก็กลายเป็นครูของเราได้  เช่นเดียวกัน โบราณเคยเปรียบเทียบไว้ว่า “ครูเปรียบเสมือนเรือจ้าง” ที่คอยนำแต่ละชีวิตเด็กจากฟากฝั่งหนึ่งไปส่งที่อีกฟากฝั่งหนึ่งแล้วก็กลับคืนมารับเด็กคนต่อไปส่งให้ถึงฝั่งครั้งแล้วครั้งเล่าปีแล้วปีเล่า จนตนเองต้องสังขารร่วงโรยไปในที่สุดถึงปลดเกษียณ ชีวิตของครูจึงเป็นชีวิตที่เหน็ดเหนื่อย รับผิดชอบต่อชีวิตและอนาคตลูกศิษย์สูง ให้ความรู้ความเข้าใจแก่ลูกศิษย์ ผิดพลาดเมื่อใดแล้วโอกาสที่อาชีพครูจะดับวูบลงก็เกิดขึ้นได้ทันที

ครูไทยในวันนี้กับครูไทยในอดีตมีความแตกต่างกันพอสมควร ครูไทยในอดีตมีจำนวนไม่มากและมีบทบาทต่อการถ่ายทอดความรู้ให้กับศิษย์สูง ครูจึงเปรียบเสมือนเป็นเทวดา ครูจึงเปรียบเสมือนผู้ประเสริฐสุดครูจึงเปรียบเสมือนผู้นำสูงสุดในสังคมและชุมชนนั้น ๆ คุณค่าของความเป็นครูจึงสูงมาก แต่ครูไทยในวันนี้เริ่มมีคุณค่าที่เสื่อมถอยลงไป เพราะครูบางคนขาดคุณธรรมและขาดจริยธรรม ได้ประพฤติผิดกับลูกศิษย์ที่สังคมยอมรับไม่ได้ ครูบางคนประพฤติตนไม่เหมาะสมกับฐานะของความเป็นครู ครูบางคนเป็นครูโดยมิได้รักมิได้ตั้งใจจะเป็นครู แต่ไม่มีอาชีพและทางเลือกที่ดีกว่าจึงต้องมาเป็นครู ครูบางคนขาดความรู้ความเข้าใจในวิชาที่แท้จริง จึงกลายเป็นครูสอนวิชาให้กับศิษย์ที่ไม่แหลมคม แต่นั่นเป็นเพียงส่วนน้อยนิดของการเป็นครูที่ไม่มีมาตรฐาน ครูไทยจะเป็นอดีตหรือปัจจุบัน จะมีความแตกต่างกันบ้างตามยุคตามสมัยเช่นใดก็ตาม ครูก็ยังมีความสำคัญที่จะชี้ชัดว่าอนาคตของสังคมเราและชาติบ้านเมืองเราจะเดินไปในทิศทางใด? เพราะครูเป็นผู้สอน เป็นผู้ชี้แนะ เป็นผู้บอกทาง ครูจึงเป็นบุคคลที่มีคุณงามความดีสมควรแก่การบูชาของศิษย์ทั้งปวง

ชีวิตของอาชีพข้าราชการครูจึงเป็นชีวิตที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เป็นอาชีพที่มีเกียรติมีศักดิ์ศรี เป็นที่ยอมรับของสังคมจนกลายเป็นปูชนียบุคคล ถึงแม้ว่าเงินเดือนหรือค่าตอบแทนไม่มากนักและไม่เคยสร้างความร่ำรวยก็ตาม แต่ก็ขอให้คุณครูทุกคนจงภาคภูมิใจว่าเราคือ “ข้าราชการ” ที่จะเดินหน้าถ่ายทอดวิชาความรู้ให้กับศิษย์ต่อไป จุดที่ดีและเด่นอยู่แล้วก็จงรักษาไว้ให้ยืนนาน จุดที่บกพร่องที่เคยมีมาแล้วก็ขอให้ป้องกันและแก้ไขกันต่อไป ไม่มีอาชีพใดที่สมบูรณ์แบบไปทุกอย่างและไม่มีอาชีพใดที่ย่ำแย่ไปทุกอย่าง ดีกับชั่วหรือบวกกับลบก็ต้องมีคละเคล้ากันไป จงค่อย ๆ ปรับปรุงพัฒนาแก้ไขกันต่อไป ครูไทยในวันนี้จึงเป็น “ปัญญาของสังคมไทย”

ขอรำลึกถึงคุณงามความดีของครูผู้ที่เคยทำการสอนหนังสือให้กับผู้เขียนมาตั้งแต่ยังเล็ก จนพอได้มีปัญญาดำรงชีพสมณเพศมาจนถึงปัจจุบัน นับตั้งแต่ครูศิลา จันทร์ขอนแก่น, ครูอำนวย  สุขศรี, ครูอุเรียน  ธุระพันธ์, ครูโยธิน ไชยเสนา และครูทองหนา  แก่นภักดี เป็นต้น เหล่านี้ล้วนเป็นครูบาอาจารย์ที่ได้ถ่ายทอดความรู้ศิลปวิทยามาให้กับผู้เขียนมาอย่างต่อเนื่อง จนบัดนี้ครูบาอาจารย์เหล่านั้นหลายท่านได้ปลดเกษียณไปตามกาลเวลาและสังขาร ครูอีกหลายท่านก็ยังทำหน้าที่สอนหนังสือให้กับศิษย์คนต่อ ๆ ไปอย่างมิเคยหยุดยั้ง เพื่อหวังว่าให้ศิษย์ได้มีความรู้มีปัญญาเฉลียวฉลาด สามารถนำเอาวิทยาการนี้ไปประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิตต่อไป

ขอคุณงามความดีของครูบาอาจารย์เหล่านี้และบรรดาครูบาอาจารย์ของศิษย์ในประเทศไทยทุกท่าน ที่ได้ทุ่มเทถ่ายทอดความรู้ให้กับศิษย์คนแล้วคนเล่า รุ่นแล้วรุ่นเล่า จงมาเป็นอานิสงส์ให้คุณครูได้มีสุขภาพที่แข็งแรง ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ ท่านที่ปลดเกษียณไปแล้วก็ขอให้อยู่เย็นเป็นสุข ขอจงภูมิใจในคุณงามความดีที่ได้เคยสะสมมาเกือบตลอดทั้งชีวิต ขอให้มีศิษย์รำลึกถึงแล้วเข้าไปกราบไหว้ไปเยี่ยมเยือนให้มาก ๆ ครูบาอาจารย์ที่กำลังทำหน้าที่สอนหนังสืออยู่ในขณะนี้ก็ขอจงได้ภาคภูมิใจในอาชีพข้าราชการครู ขอจงมุ่งมั่นสร้างลูกหลานของชาวบ้านและของสังคมไทยให้ได้รับแต่สิ่งที่ดี ได้เจริญก้าวหน้าในชีวิต ถึงแม้ว่าครูจะเป็นเพียงเรือจ้าง แต่ครูก็เป็นผู้สร้างประเทศและสร้างโลกให้น่าอยู่และเจริญก้าวหน้า

ไม่ว่าครูคนที่หนึ่งหรือครูคนที่สอง หรือครูคนต่อ ๆ ไปก็ตาม ล้วนเป็นแม่แบบของสังคมไทยและของวัฒนธรรมไทยทั้งนั้น วันครูจึงควรเป็นวันที่ระลึกถึงคุณงามความดี ที่คุณครูได้เคยสร้างชีวิตและให้อนาคตแก่ศิษย์ เป็นวันที่น้อมกายและน้อมใจของศิษย์บูชาคุณงามความดีของครู ทุกคนมีครู ทุกคนล้วนเป็นศิษย์ จะมีเพียงว่าเราเป็นศิษย์ในระบบหรือศิษย์นอกระบบเท่านั้น ศิษย์ในระบบก็จะมีครูบาอาจารย์ที่เป็นตัวเป็นตน แต่ถ้าเป็นศิษย์นอกระบบก็จะหาครูบาอาจารย์ยากหน่อย แต่ไม่ว่าจะเป็นศิษย์ในประเภทใดก็ตาม ขออย่าได้เป็น “ศิษย์ล้างครู” ก็แล้วกัน

วันครูจึงขอให้เป็นวันที่สำคัญยิ่งของศิษย์ที่จะแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวที จะแสดงออกเช่นใดเท่าที่สามารถกระทำได้ของแต่ละคน ไม่ว่าทางตรงหรือทางอ้อมก็ขอจงกระทำเสียก่อนที่เราจะไม่ได้แสดงออกถึงความเป็น “ศิษย์” ต่อครูบาอาจารย์ ส่วนครูที่ไม่เคยเห็นหน้าศิษย์เลย ไม่เคยเห็นการแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีในวันเช่นนี้เลยก็ไม่ต้องน้อยเนื้อต่ำใจ ขอจงภาคภูมิใจว่าเราคือ “ครูของสังคมไทยและครูของโลกใบนี้”

วันครูที่จะถึงนี้จึงขอเชิญชวนบรรดาศิษย์ทั้งหลายได้แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อครูบาอาจารย์ ไม่ว่าท่านจะเป็นครูที่แห่งหนตำบลใด หรือครูบาอาจารย์ของใคร? ดอกไม้ หรือพวงมาลัย หรือการเข้าไปกราบที่หน้าตักของท่านเพียงเท่านี้ คุณค่าของความเป็นครูก็จะยิ่งใหญ่กว่าอาชีพใด ๆ ในโลกนี้...

ถึงแม้ว่าวันนี้เราไม่ได้แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้ที่เป็นปูชนียบุคคลของเราก็ตาม เราก็ยังสามารถแสดงออกได้ด้วยการประพฤติตนในทางที่ดี ขยันหมั่นเพียร ศึกษาเล่าเรียนหาความรู้ใส่ตน หมั่นประกอบสัมมาชีพ ประพฤติตนเป็นตัวอย่างที่ดีให้แก่สังคม ให้ครูบาอาจารย์ได้ชื่นชมก็สามารถแสดงออกได้ทั้งปีหรือตลอดทั้งชีวิตของเราได้เช่นเดียวกัน.

พระมหาสมัย จินฺตโฆสโก
มูลนิธิกลุ่มแสงเทียน วัดบางไส้ไก่

ขอบคุณข้อมูลจากหนังสือพิมพ์ เดลินิวส์