สังเกตพฤติกรรมของผู้ที่มีแนวโน้มติดยาเสพติด ดังต่อไปนี้

       1. ใช้เงินสิ้นเปลือง การใช้เงินจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ภายในไม่เกิน 1 ปี ซึ่งผู้ปกครองสามารถตรวจสอบ หรือควบคุมการใช้เงินของเด็กได้

       2. อุปกรณ์การเสพ อาจพบบุหรี่ที่มีรอยยับ และมักจะเก็บไว้ต่างหาก หรือพบกระดาษฟรอยด์ ไฟแช็ค และหลอด

       3. มีนิสัยโกหก จะเริ่มจากการโกหกเรื่องเล็กน้อยๆ เช่น อยู่ที่ไหน อยู่กับใคร จนเรื่องที่โกหกจะมีความสำคัญมากขึ้น เช่น โกหกว่าของมีค่าหาย หรือให้ผู้ปกครองซื้ออุปกรณ์การเรียนที่มีราคาแพงๆ เป็นต้น

       4. มีนิสัยลักขโมย จะชอบหยิบจับสิ่งต่างๆโดยไม่ได้รับอนุญาต แม้แต่เงินเหรียญก็จะฉกฉวยไว้ อาจจะเริ่มลุกลามไปถึงสิ่งของที่มีมูลค่ามากขึ้นเรื่อยๆ

       5. มีนิสัยเกียจคร้าน และไม่รับผิดชอบ หลังจากที่เสพยาเสพติดแล้ว ผู้เสพจะมีอาการเมายา ทำให้ความตั้งใจ และความอยากทำกิจกรรมต่างๆลดลง ไม่อยากพบปะผู้คน ไม่สนใจสิ่งรอบตัว
 
       6. ร่างกายไม่แข็งแรง ผอมแห้งแรงน้อย เนื่องจากไม่มีอาการอยากรับประทานอาหารเพราะอยู่ในอาการเมายา หรือต้องการพยายามเก็บเงินไว้ เพื่อซื้อยาเสพติดในครั้งต่อไป

       7. ขาดความเป็นระเบียบเรียบร้อย ไม่ดูแลรักษาความสะอาด หรือวางสิ่งของไม่เป็นระบบระเบียบ

       8. อารมณ์ฉุนเฉียว หงุดหงิดง่าย เอาแต่ใจตัวเอง ไม่ชอบให้คนอื่นมาว่ากล่าวตักเตือน มีโลกส่วนตัวสูง เชื่อแต่เฉพาะเรื่องที่ตัวเองเชื่อ คนอื่นจะมาบอกให้เปลี่ยนแปลงได้ยาก

       9. เก็บตัว ไม่สุงสิงกับคนอื่น ไม่รับรู้ปัญหาภายในบ้าน และใช้ห้องน้ำนาน

       10. เริ่มติดต่อกับคนแปลกหน้า ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพวกที่เสพยาเสพติดเหมือนกัน

   ผู้ที่เสพยาเสพติดชนิดต่างๆ ก็จะมีลักษณะและความประพฤติที่สังเกตเห็นได้แตกต่างกันออกไป ดังนี้

   1. ผู้เสพหรือติดยาบ้า

       การเสพยาบ้า ผู้เสพอาจจะไม่เกิดอาการเสพติดในช่วงแรกๆ เช่นเดียวกับการเสพเฮโรอีน แต่เมื่อใช้ไปเป็นระยะเวลานาน จะทำให้ร่างกายเสื่อมโทรมลง เนื่องจากร่างกายไม่ได้รับการพักผ่อน และยาบ้ายังไปทำลายระบบประสาทอย่างหนักอีกด้วย อุปกรณ์การเสพจะพบกระดาษฟรอยด์ที่พับเป็นกรวยหรือกระทง พร้อมเทียนหรือไฟแช็คสำหรับเผายา และหลอดดูด ซึ่งอาจจะพบในห้องน้ำหรือกระเป๋า

อาการทางร่างกาย

          1.1 ผู้ป่วยมักจะผอมลง น้ำหนักลด โดยเฉพาะรายที่ใช้มาก และใช้มาเป็นเวลานาน

          1.2 ไม่ดูแลรักษาความสะอาดของร่างกาย

          1.3 มีการเคลื่อนไหวเพิ่มมากขึ้น เช่น แขนขา ใบหน้า บางรายชอบกัดกราม บางรายไม่อยู่นิ่งเดินไปเดินมา
 
เรื่องจิตใจและอารมณ์

          2.1 เวลาไม่ได้รับยา จะซึมเศร้า หรือหงุดหงิดง่าย

          2.2 อุปนิสัยเปลี่ยนไป เช่น จากคนเรียบร้อย เชื่อฟัง กลายเป็นคนก้าวร้าว ดุดัน หงุดหงิด โมโหง่าย
 
เรื่องการหลับการตื่น

          3.1 นอนดึกมาก หรือบางทีนอนเช้า ชอบฟังเพลงเสียงดัง ตื่นสายมากๆ เห็นได้ชัดในวันสุดสัปดาห์ (อาจมั่วสุมในวันศุกร์)

          3.2 มักจะหลับในห้องเรียน หรือง่วงนอน ขาดสมาธิ

การคบเพื่อน

          5.1 คบเพื่อนที่ใช้ยาด้วยกัน ซึ่งมักจะเป็นกลุ่มเพื่อนที่ไม่เรียน

          5.2 เมื่อผู้ป่วยรับโทรศัพท์ มักจะระมัดระวังในการพูดเหมือนมีความลับ หรือเมื่อมีโทรศัพท์เข้ามา ถ้าคนอื่นรับสายมักจะเงียบไป ไม่ยอมพูดหรือสั่งข้อความไว้

          5.3 การคบเพื่อนมักจะมีลักษณะพากันเที่ยวกลางคืนและกลับดึก อาจจะมีการกินเหล้า สูบบุหรี่ด้วย

          5.4 บางรายอาจจะมีเงินทองใช้จ่ายมากกว่าปกติ โดยไม่มีแหล่งที่มาของเงินชัดเจน อาจเป็นไปได้ว่าผู้ป่วยอาจจะเริ่มกลายเป็นผู้ค้ารายย่อย

   2. ผู้เสพหรือติดฝิ่น มอร์ฟีน เฮโรอีน

       ผู้ที่เสพยาเสพติดประเภทนี้ จะมีลักษณะที่สังเกตได้ชัด คือ ร่างกายซูบซีด ผอมเหลือง นัยน์ตาเหลืองซีด ม่านตาหรี่ไม่กล้าสู้แสง (ชอบสวมแว่นกันแดด) ริมฝีปากเขียวคล้ำ ง่วงเหงาหาวนอนตลอดเวลา และส่วนใหญ่จะมีอาการเฉยเมยต่อสิ่งแวดล้อม หลายคนกลายเป็นคนฟุ้งซ่าน เกียจคร้าน หรืออารมณ์ไม่เปลี่ยนแปลง ถ้าสังเกตตามร่างกายอาจพบร่องรอยบางอย่าง เข่น จมูกแดง มีผงติดตามจมูก (ถ้าสูดเฮโรอีนผง) มีรอยเข็มด้านในท้องแขน (ถ้าฉีดเฮโรอีนเข้าเส้น) มักจะใส่เสื้อแขนยาว เพื่อปกปิดร่องรอยการฉีดยาบริเวณแขน หรือหลังมือทั้งสองข้าง และหลังจากใช้เฮโรอีนแล้ว จะมีอารมณ์ดียิ้มง่าย ครื้นเครง ปากหวาน ถ้าใช้มากอาจนั่งสัปหงก นอกจากนี้ ยังมีอุปกรณ์การเสพ เช่น กล้องฝิ่น ก้อนฝิ่นดำ ผงสีขาวในถุง ในแคปซูล ช้อนคีบ กระบอกและเข็มฉีดยา ฯลฯ ซุกซ่อนอยู่ตามที่ปกปิดมิดชิด

   3. ผู้เสพหรือติดยาหลอนประสาท

       ผู้เสพติดมักจะนอนหรือนั่งสลึมสลือ บางรายมีอาการเปลี่ยนแปลงทางด้านสายตา การรับรู้ และการสัมผัสทางตา ทำให้กลายเป็นคนขี้ตระหนกตกใจ หวาดกลัว นอกจากนี้ ยังมีน้ำลายออกมาก ฝ่ามือมีเหงื่อออก อารมณ์และนิสัยเปลี่ยนแปลงจากเดิมจนเห็นได้ชัด

   4. ผู้เสพหรือติดกัญชา

       ผู้เสพติดมักมีความคิดเลื่อนลอย สับสน อ่อนไหวจนควบคุมตัวเองไม่ได้ บางครั้งแสดงอาการแปลกๆเพราะการรับรู้ภาพผิดปกติ บางรายที่เสพมากๆ อาจมีอาการตื่นเต้น กระสับกระส่ายตลอดเวลา กล้ามเนื้อลีบ มือเท้าเย็น และหายใจขัดบ่อยๆ ในส่วนที่ตัวอาจพบว่า ผู้เสพซุกซ่อนบ้องกัญชา หรือซุกซ่อนบุหรี่ ที่มีมวนบุหรี่รูปทรงผิดแปลกจากปกติ เช่น มวนหนาขึ้น กระดาษมีสีน้ำตาลเกือบขาว กระดาษมวนยับ (ไม่เรียบ) ปลายมวนบุหรี่ทั้งสองข้างจะถูกพับไว้ ไส้ในมวนบุหรี่จะมีสีเขียวกว่าปกติ เป็นต้น ในกรณีที่เห็นผู้สูบบุหรี่ที่ยัดไส้กัญชา จะได้กลิ่นเหม็นเหมือนหญ้าหรือเชือกไหม้ไฟ

   5. ผู้เสพหรือติดสารระเหย

       ผู้เสพติดจะมีกลิ่นสารระเหยทางลมหายใจ และตามเสื้อผ้า มักง่วงเหงาหาวนอน ขาดสติสัมปชัญญะ มีอาการเหมือนคนเมาเหล้า พูดจาอ้อแอ้ เดินโซเซ น้ำมูกไหล มักมีแผลในปาก ในที่ส่วนตัว อาจพบภาชนะ หรือวัสดุใส่สารระเหยซุกซ่อนไว้ หากพบขณะกำลังเสพอาจเห็นที่นิ้วมือมีผ้าสำลี ซึ่งชุบสารระเหยพันอยู่ และผู้เสพยกนิ้วนั้นขึ้นสูดดมอยู่ตลอดเวลา หรืออาจพบว่า กำลังดมถุงพลาสติกที่ใส่สารระเหย

       นอกจากนั้น การสังเกตอาการ ความเข้าใจธรรมชาติของผู้เสพติดหรือผู้ติดยา ด้วยความสัมพันธ์ที่ดี มีความเอื้อเฟื้ออาทรของผู้ที่ผู้ป่วยเคารพรัก จะเป็นเหตุให้เขายอมเล่าความจริง โดยไม่ต้องกลัวว่าจะถูกตำหนิอย่างรุนแรง และควรนำความจริงและข้อผิดพลาดนั้น มาวิเคราะห์แล้วหาวิธีการช่วยเหลือ จะเป็นการป้องกันการกลับไปติดยาซ้ำ (Relapese prevention) เพราะผู้ติดยามีโอกาสผิดพลาดอีก แม้จะเลิกได้เป็นเวลานานแล้วก็ตาม